بررسی آثار تغییرات اقلیمی بر تولید محصولات زراعی منتخب در ایران (کاربرد: رهیافت اقتصادسنجی فضایی با داده های پانلی)

با توجه به گرم شدن کره زمین و افزایش دما احتمال وقوع خشکسالی در آینده وجود دارد همچنین تغییرات آب و هوا یکی از بزرگ ترین چالش های پیش روی بشریت در قرن حاضرخواهد بود. لذا چون بخش کشاورزی از تغییرات اقلیمی تاثیرپذیر است در نتیجه تامین نیازهای غذایی انسان¬ها در آینده با مشکل مواجه خواهد شد. لذا در این مطالعه سعی شده است که میزان تاثیرپذیری عملکرد محصولات کشاورزی از تغییرات آب و هوایی با توجه به موقعیت جغرافیایی مناطق مورد نظر در چند دهه گذشته اندازه گیری شود. بدین منظور داده های مربوط به میزان عملکرد و میزان دما و بارش و نهاده های بذر، کود اوره و فسفات استان های مختلف کشور برای محصولات گندم آبی، گندم دیم، سیب¬زمینی، ذرت دانه ای و چغندرقند برای سال های 91-1370 جمع آوری گردیده است. با استفاده از مدل ریکاردین و روش اقتصادسنجی فضایی تأثیر تغییرات اقلیمی نظیر دما و بارش و میزان نهاده های مصرفی بذر و کود اوره و فسفات در 3 اقلیم گرم، معتدل و سرد در کشور، بررسی شد. نتایج نشان داد که شدت نوسانات تغییرات اقلیمی در محصولات کشاورزی منتخب در هر سه اقلیم مطالعه شده به اندازه ای بوده است که به عنوان عامل های ریسک سیستماتیک شناسایی شوند. با توجه به نتایج حاصل از تاثیرات اقلیمی بر عملکرد محصولات گندم آبی، گندم دیم، سیب¬زمینی، ذرت دانه¬ای و چغندرقند می¬توان دریافت که عامل¬های اقلیمی تاثیرگذار می¬باشند لذا کسی در مورد زمان وقوع آن اطلاعی ندارد. این عامل¬های اقلیمی ممکن است سالی شدت یابد و یا سالی دیگر متعادل شود. در نهایت میانگین دما و بارش در ماه¬هایی خاص و همچنین میزان نهاده¬های بذر، کود اوره و فسفات در طول دوره کشت محصولات به عنوان عامل¬های ریسک سیستماتیک شناسایی شده¬اند. می¬توان تصمیمی اتخاذ نمود تا شرایط ایده آل برای رشد محصولات گندم آبی، گندم دیم، سیب¬زمینی، ذرت دانه¬ای و چغندرقند فراهم شود. پس لازم است تا برای هر استان با توجه به نقشه اقلیمی مربوط به خود نوع بذر مصرفی و زمان کشت آن تعیین شود. از طرفی دیگر انتخاب نوع بذر مصرفی و زمان کشت آن تا حدودی خسارت ناشی از تغییرات اقلیم را کاهش می¬دهد و عملکرد محصولات را کنترل می¬کند. پس می¬توان برای جبران خسارت از بیمه در برابر نوسانات تغییرات اقلیم استفاده کرد.